Ik ben altijd een denker geweest… zelfs als kind was ik al vaak bezig met de onfairheid van het leven en ook van de dood. Ook als volwassene is dit iets waar ik wel eens van wakker lig. Ik ben vast niet de enige, dat blijkt wel uit gesprekken met mensen in mijn omgeving. Met deze tekst wil echter ook mensen die er uit zichzelf niet aan denken uitnodigen om hier eens bij stil te staan.
Het is belangrijk dat we ondanks de vele verschillen in geloof, cultuur, kleur, ras, sociale klasse etc. elke medemens als gelijkwaardig aanzien. We delen allen dezelfde belangrijkste levensbelangen en conflicten met het leven, dezelfde twijfels, angsten, verdriet en vreugde. De grootste verschillen tussen mensen waardoor onderlinge conflicten ontstaan zijn niet de verschillen die aangeboren zijn maar die verschillen die zijn aangeleerd door de omgeving waarin we zijn opgegroeid.
Zo lang we onszelf niet als gelijken zien zijn we onwaardig voor de machtspositie die de natuur heeft voorzien voor onze menselijke soort.
Sommigen streven naar een globalistische gedachte, het ideaalbeeld van een multiculturele samenleving. Dit werkt helaas zelden, vooral omdat we hierdoor in conflict komen met onze eigen tradities, gewoontes en gebruiken. Wie het meeste water bij de wijn moet doen voelt zich in zijn eigen waardigheid tekortgedaan. Je plant geen maïs tussen het koren maar bij gelegenheid zijn het goeie tafelgenoten die het samen kunnen vinden. Laat verschillen verschillend zijn maar zie er wel op toe dat er altijd een gelijkwaardigheid in het mens zijn is.
Niemand is als mens meer waard dan een ander en als men in een andere community wil opgenomen worden en gelijkwaardig wil behandeld worden dan moet men de tradities en gebruiken van die community respecteren. Je mag de community niet verstoren door je eigen gebruiken op te dringen en twijfels te zaaien over het geloof en de gebruiken waarrond de samenhang van die community is opgebouwd. Denk gelijkwaardig als mens over alle rechten en plichten die de betekenis van het mens zijn bepalen. Reageer bij conflicten gebaseerd op verschil in aanvoelen altijd vanuit respect voor elkaars mening zonder afbraak te doen aan elkaars geloofwaardigheid of iemand persoonlijk te kwetsen. Vertrek vanuit de gedachte dat we allemaal kwetsbare personen zijn. Verschillen mogen nooit als bedreiging gebruikt of aangevoeld worden.
Reageer altijd op basis van de onderlinge machtspositie in kwetsbaarheid. Wie het meest kwetsbaar staat moet het meest ontzien worden. Hij mag daarbij geen misbruik maken van zijn positie door schuldgevoelens op te wekken en moet ook de gelijkwaardigheid van het menselijk zijn respecteren. Welke positie je ook bekleedt, behandel nooit iemand op basis van de fouten die hij ergens anders heeft gemaakt. Behandel hem zoals hij jou behandelt. Ieder mens heeft het recht zich eerst te kunnen tonen in zijn goedheid alvorens hem te benadelen in zijn mens zijn.
Het is even erg om iemand te veroordelen voor zijn verleden dan te vooroordelen over zijn heden.
Bekijk je medemens nooit als mindere maar als gelijke ongeacht jouw positie. Bekijk je medemens ook niet als je meerdere of mindere. Als je rekening houdt met je medemens zijn positie in de relatie en hem gelijkwaardig in menselijkheid behandelt dan zal er automatisch een gevoel zijn van wederzijds respect om elkaars positie te verdragen en te erkennen.
Niet iedereen zal het op deze manier bekijken maar elk levend wezen, oud of jong, heeft evenveel recht op leven. Het leven van een kind is even belangrijk dan dat van een oudere en omgekeerd. Uiteraard als iemand in een laatste fase van het sterfproces zit door ouderdom of ziekte dan is het logisch en eerlijker dat een gezond mens met meer kans op een nog waardig leven voor gaat. Maar eigenlijk zijn we allemaal stervende vanaf het moment dat we geboren worden. Vanaf dan zijn we evenwaardig voor de dood.
Toch verschilt onze perceptie op leven en dood vaak naargelang de persoon. Alsof sommigen meer recht hebben op leven dan anderen… ik probeer altijd beide kanten te begrijpen.
Een leven voor een leven ruilen? Als het een eigen keuze is ja, maar niet uit schuldgevoel op basis van leeftijd of status. Een koning heeft niet meer recht om van de dood gered te worden dan de schoenmaker of clochard op de hoek van de straat. Maar een koning zijn rol is toch belangrijker zou je denken. Ja, zijn rol wel maar zijn betekenis als mens niet. Helaas zien velen dit anders en vinden ze het leven van de koning belangrijker en waardevoller dan het leven van een ander mens.
Wat is erger? Dat een onschuldig kind in volle ontwikkeling een leven ontnomen wordt of een oudere die alles wat hij in zijn leven heeft opgebouwd moet afgeven? De meeste mensen zouden een kind meer in bescherming nemen en meer recht op leven toe-eigenen. Is het feit dat een kind nog meer jaren te gaan heeft méér waard dan het recht op nog enkele laatste levensjaren na al het lijden dat die oudere misschien al doorstaan heeft? Een oudere die niet veel meer te verliezen heeft zou zelf misschien ook aangeven dat zijn leven ondergeschikt is aan dat van een kind. Anderzijds… mogelijk wordt het kind een lange lijdensweg bespaard. Bovendien bestaat de kans dat het kind niet altijd een even goed mens zal worden dan de oudere.
Mijn punt is dat je als mens niet zomaar kan zeggen wie het meeste recht op leven heeft. Ieder mens mag dat alleen voor zijn eigen leven beslissen.
Het gebeurt helaas af en toe dat vrouwen tijdens de zwangerschap (of tijdens de bevalling) om medische redenen de zwangerschap moeten afbreken wegens gevaar voor eigen leven. Mama’s hebben vaak de reactie om hun eigen leven te willen opofferen voor dat van hun ongeboren kind. De beslissing lijkt dan verantwoord want “een kind offer je niet op”. Vanuit dat standpunt bekeken is het verkeerd. Als vrouw is jouw leven voor je omgeving meer waard dan dat van het ongeboren kind. In dit geval is er van bij de start al geen evenwaardig recht op leven. Als je het kind laat geboren worden dan verliest het al een deel van zijn gelijkwaardigheid, niet als mens maar wel als kind dat evenveel recht heeft op een mama dan zijn vriendjes.
Zolang we onze medemens niet als evenwaardige individuen zien met een gelijkwaardig potentieel om iets bijzonder te kunnen betekenen in het leven zullen we de conflicten tussen elkaar blijven onderhouden. Elk mens heeft evenveel waarde tussen leven en dood. Een gezond kind is niet meer waard dan een gezonde oudere, een ziek kind is niet meer waard dan een zieke oudere, tenminste als de kansen op genezing gelijk zijn. Tenzij de oudere zelf aangeeft dat het leven voor hem rond is en hij het leven van het kind voorop stelt. Een rijke is niet meer waard dan een arme en een arme niet meer dan een rijke, een gelovige is niet meer waard dan een ongelovige en omgekeerd, een geschoolde is niet meer waard dan een ongeschoolde en omgekeerd. Een ontwikkeld mens kan misschien meer betekenen als hij met zijn kennis de minder ontwikkelden helpt en zich in dienst stelt van de maatschappij i.p.v. ze vanuit zijn machtspositie te misbruiken. Dat geeft hem echter niet meer waarde als persoon.
Ieder mens wordt geboren met capaciteiten om fysiek en mentaal te groeien in kracht en verstandelijkheid. Iedereen kan op één of andere manier iets betekenen in het leven. Alleen heeft de ene meer geluk dan de andere. Sommigen kunnen in een stimulerende en motiverende omgeving opgroeien, anderen niet. Wie als kind in een omgeving kan opgroeien waar alle elementen aanwezig zijn om talenten vroeg te ontdekken en te ontwikkelen wordt in zijn mens zijn gesterkt. Dat maakt hem niet meer waard als mens. Het is belangrijk je altijd nederig op te stellen tegenover zij die minder gelukt hadden.
Een mens is maar zo veel waard als wat hij betekent voor zijn medemens
Het gelijkwaardigheidsbeginsel van mens zijn is onze sterfelijkheid. Dit krijgen we allemaal bij de geboorte ‘cadeau’. Dit zou een constant bewustzijn moeten zijn… voor de tijd zijn we allemaal evenveel waard. We zijn allemaal even afhankelijk van het lot dat geen rekening houdt met wie we zijn.
In conflictsituaties wordt te vaak misbruik gemaakt van de beperking van onze medemens. Dat is gemakkelijk maar laf. Als je met iemand in strijd bent, wees dan zo fair en menselijk om hem aan te pakken op gelijke sterkte en niet te spelen op zijn zwakte. Een gelijkwaardige strijd begint bij gelijke kansen. Uiteraard is het niet verkeerd om in concurrentiële/competitieve relaties van je eigen sterkte gebruik te maken en de zwakte van je tegenstander te bespelen. Het verschil hier is dat in dergelijke situatie iedereen is voorbereid en ook bewust en uit eigen keuze kan uitstappen. Het gaat hier om concurrentie, niet om een echt conflict.
Geen enkele ideologie of levensvisie staat boven een andere. Ieder mens heeft het recht om te geloven in wat hij wil en in wat hem rust geeft in het leven als dat zijn levenskwaliteit ten goede komt. Als je je echter bij een ander volk voegt dan gelden daar andere tradities en gebruiken. Je mag die niet in conflict brengen met je eigen cultuur. Er moet wel mogelijkheid en ruimte zijn om de eigen cultuur in familiale intieme kring te kunnen beleven maar in het openbaar moet er een zekere terughoudendheid zijn in het uitdrukken van jouw cultuur.
Gelijkwaardigheid betekent soms ook je aanpassen aan degene die jou een plekje wil geven vanuit zijn luxepositie. Het is dankbaar zijn om deel te mogen uitmaken van een andere familie die jou in bescherming wil nemen en jou wil laten delen in zijn rijkdom. Als je gelijkwaardig behandeld wil worden dan moet je je ook waardig gedragen. Dat betekent ook begrijpen dat iets dat mogelijk afwijkt van jouw gebruiken daarom nog geen doelbewuste actie tegen jouw mens zijn is.
Gelijkheid in mens zijn heeft te maken met gelijke kansen op zorg en ontwikkeling. Gebruiken en cultuur zijn verworven recht dat volkeren verbindt vanuit een eeuwenlang gevonden vertrouwen waar mensen troost hebben in gevonden. Je mag en kan niet verwachten dat mensen dit willen aanpassen aan dat van een ander volk. Dat ondermijnt het houvast waarrond hun sociale leven is opgebouwd.
Voor mij is elk leven evenveel waard. Het is normaal dat je degene die je het meeste liefhebt het meest zal beschermen en helpen. Elk kind is evenveel waard maar als je twee kinderen gelijktijdig van de dood moet redden en je kan er maar één redden dan kies je je eigen kind, ook al zijn ze als levend wezen evenveel waard. Dus gelijkwaardigheid is soms ondergeschikt aan de intensiteit van de relatie. Dit doet geen afbreuk aan de evenwaardigheid in de zuivere betekenis van mens zijn.
Ieder mens zou waardig moeten kunnen sterven en eventueel zelf kiezen om uit het leven te stappen. We hebben trouwens niet zelf voor het leven gekozen, dat hebben onze ouders voor ons gedaan. Helaas eindigt het leven ook in de dood niet fair. De dood zelf is voor iedereen gelijk maar de manier waarop we gaan niet. De ene mens sterft na een mensonterende doodsstrijd terwijl de andere mens met een pijnloze knip weg is.
Dat besef, die sterfelijkheid is het enige wat ons als mensen op een gelijke manier verbindt. Die sterfelijkheidsband is altijd aanwezig in elke blik die we elkaar gunnen, zit in elke knuffel die we elkaar geven en is voelbaar bij elke handdruk. Als we dit maar meer zouden beseffen, die kwetsbaarheid die tussen elkaar hangt, die even aanwezig is bij een kind als bij een oudere dan zouden we liefdevoller en nederiger met elkaar omgaan.
Het leven en de dood zijn zo onfair dat geen enkel mens ongeacht zijn leeftijd meer of minder levenstijd mag claimen dan zijn medemens tenzij hijzelf meer vrede vindt met de dood. Geen mens heeft het recht om te bepalen dat zijn leven meer betekent dan dat van een ander.
Het is erg als een jonge bloem uit het leven wordt weggerukt maar niet erger dan een bloem in volle bloei die van haar levenstijd wordt afgesneden of een bloem die wil genieten van haar laatste zonnestreling voor ze is uitgebloemd. Elke bloem heeft recht om met evenveel zorg en liefde te bloeien tot ze langzaam pijnloos verwelkt.